Daar kan je voor het eerst kennismaken met de verhalenwandeling van het project “droom |t| huis” van erfgoedvereniging collectief MOOS. Het is een lees-beleef-wandelroute voor kinderen en jongeren van 8 tot 14. Telkens staat een personage centraal dat van de Kempen uitweek, of naar de Kempen inweek. Soms heel recent of lang geleden. Elk seizoen komt er een nieuw migratieverhaal bij.
Alison Luyten, coördinator bij MOOS, doet het verhaal. “Ons collectief startte vanuit een groepje vriendinnen. Toen we studeerden belandden we in verschillende richtingen: architectuur, taal- en letterkunde, psychologie … Maar we waren met z’n allen geboeid door erfgoed en geschiedenis.”
“Daarrond wilden we iets rond doen, want we vonden dat die thema’s vooral door oude, witte mannen werden behandeld en het grote publiek zelden bereikten.”
“Hoe we aan de naam MOOS kwamen? Die verwijst naar de verdwenen ruimte in oude (Kempense) boerderijen. De moos was een ruimte in de boerderij waar voedsel werd gewassen en versneden, en spullen werden afgewassen. En heel wat mensen kennen nog wel de woorden ‘de mozegoot’, ‘het mozegat’ en ‘de moos’: het was een goot van binnen naar buiten door een gat in de muur om het afvalwater uit de ruimte te laten. Maar voor ons staat MOOS ook voor ‘Merkwaardig Onderzoek en Ontwerp van de Streek’.”
Ravels was proeftuin
“Met MOOS onderzoeken we streekgebonden verschijnselen van vroeger. En de resultaten vertalen we in een hedendaagse vorm die aansluit bij de smaak, de noden en de wensen van vandaag.”
“De eerste keer dat we naar buiten kwamen, was in Ravels. In 2017 wonnen we de Erfgoedprijs van de provincie Antwerpen met het project B URN, waarbij we de grafheuvels van Ravels op een creatieve manier onderzochten en presenteerden.”
“Wat later maakten we in Ravels ook het Grave Ravenpad. Die wandeling kennen jullie lezers misschien beter: het is bedoeld voor jonge kinderen van 0 tot 6. We vertellen er het verhaal van De IJle Prijen en het Witte Raafje. Daarvoor lieten we ons inspireren op oude Ravelse volksverhalen. We proberen er de zintuigen van de kinderen te prikkelen. Ze leren het bos kennen en ze worden gestimuleerd om veel te bewegen. En we stelden de verborgen magie van de omgeving en het spel in de natuur centraal.”
“Leuk in Ravels was dat we heel wat samenwerkten met de gemeente en met handelaars. Een bakker ontwikkelde bijvoorbeeld culinaire specialiteiten bij het verhaal. De mensen waren er erg enthousiast.”
“In Weelde kwam er nog de Weldse Wondertocht, waarin 10 prachtige vertelplaten een betoverend verhaal vertellen rond het onderwerp ‘rouw’.”
“Heel wat organisaties en gemeenten vroegen ons nadien om voor hun gebied samen wandelingen uit te werken. Zo maakten we bijvoorbeeld een buitenexpo rond de Kogge in Doel, de Woeste Bergen van Baroes in Herentals of voor straks een kinderwandeling rond het wonder van de Hegge in Poederlee. De Kempen blijft alleszins ons werkgebied.”
droom |t| huis in Merksplas
“Dit project startte aanvankelijk met drie gemeenten: Arendonk, Turnhout en Merksplas. Onderweg haakte Arendonk af, en voor Merksplas werkten we het eerste deel uit. Later volgt dat in Turnhout.”
“We vonden dat er vanuit de Kempen heel wat mensen vertrokken zijn. Mijn grootouders bijvoorbeeld vertrokken in de jaren ’50. Maar eigenlijk weten we weinig over hun wedervaren. Met deze wandelroute willen we daar wat aan doen.”
“Dat we met de gemeente Merksplas rond dat thema migratie een permanente wandelroute maken in de Kolonie, is geen toeval. De Koloniën van Weldadigheid probeerden vanaf de 19de eeuw een nieuwe ’thuis’ te creëren voor heel wat mensen, waaronder ook migranten. Een van de verhalen die we vertellen, heeft een Franse landloper als centraal personage. Er waren immers heel wat landlopers uit het buitenland afkomstig.”
Een speelse wandeling
Zo ontdek je vanaf zondag het verhaal van Rosa, die in de jaren ’50 van Meer naar Canada verhuisde. Bij de start van de wandeling, in de inkomhal van het Bezoekerscentrum, vind je als bezoeker vijf brieven die je nodig hebt op de route. Onderweg ontmoet je vijf personages, in de vorm van originele illustraties. Voor ieder verhaal werkten we met een andere illustrator. Als je de vijf brieven goed leest en op de juiste manier aan die personages koppelt, ontdek je een code waarmee je een huisje kan openen aan het einde van de wandeling. Binnenin wordt het verhaal van die vijf personages verder tot leven gewekt met een audiovertelling en bijzondere voorwerpen.”
“We mikken met de wandeling op kinderen en jongeren van 8 tot 14. Bij de Merksplasse scholen was er wel wat enthousiasme voor het project. Samen met studenten van Thomas Moore werkten we ook educatieve pakketten uit waarmee ze aan de slag kunnen in hun klas.”
“De wandeling is mooi uitgewerkt in het domein. Kempens Landschap drong aan op het gebruik van cortenstaal voor onze panelen. Dat maakte alles wat duurder, maar oogt inderdaad veel mooier. Zo kan ze ook de tand des tijds doorstaan: normaal blijft ze tien jaar lang te bezoeken. En we beloven dat we elk nieuw seizoen een nieuw verhaal brengen.”
“Ik ben wel benieuwd hoe de wandeling zal aanslaan. Het is een wat moeilijker thema dan die we voorheen uitwerkten, en er is ook nog de link met de actualiteit. We hebben ook met meer tekst moeten werken. Maar onze wandeling ligt natuurlijk op een toeristische plek die heel wat bezoekers aantrekt.”
“Binnenkort werken we verder aan het Turnhoutse luik. Daar ontwikkelen we een wandeling die zal vertrekken aan de Klein Engelandhoeve. Het verhaal gaat dat daar vroeger seizoensarbeiders huisden.”
Wat je zondag zoal kan beleven?
“Om de opening extra feestelijk en boeiend te maken, hebben we verschillende activiteiten voorzien,” zegt Lara Ergül Claeys, masterstudente geschiedenis aan de Universiteit van Gent en stagiaire bij collectief MOOS. “Tijdens Erfgoeddag dompelen we ons onder in een huiselijke sfeer. We spelen traditionele gezelschapsspellen uit verschillende culturen en laten bezoekers enkele oude volksspelen ontdekken. Er zijn vertelmomenten met een kamishibai-theater en creatievelingen kunnen zich uitleven in twee familieworkshops.” Je kan je eigen huisje knutselen of experimenteren met drukken op een gelli-plate. Ondertussen staan we stil bij vragen als: Wat maakt een huis tot een thuis? Hoe creëer je een huiselijk gevoel in een nieuwe omgeving? Welke spullen neem je mee als je verhuist naar een ander land? Welke rituelen en spelletjes hoorden vroeger bij het leven thuis? Die vragen komen voortdurend terug in het project.”
1. De wandeling
doorlopend van 10 tot 17 uur. Vertrek aan de Paardenstal, naast Colonie 7. Gratis!
2. Ginderdrift
Om 11 u. en om 14 uur kan je een unieke voorstelling van dAnsbeeLd bijwonen. Geïnspireerd door de bijzondere locatie van de Kolonie en verhalen van mensen op zoek naar een nieuwe thuis maakte het artistieke duo van dAnsbeeLd een beeldende dansperformance. De voorstelling raakt aan thema’s zoals het zoeken van een thuis, heimwee, verdriet en verlangen, en onderzoekt hoe het lichaam in beweging daar uitdrukking aan kan geven. Leen Verdonck, beeldend kunstenares en drijvende kracht achter het gezelschap kijkt moe maar voldaan terug op een week van intensief repeteren: “Kom kijken, want het wordt een groot feest voor oog, lichaam en ziel!”
3. Atlas van de huiselijkheid
Voor de “Atlas van de huiselijkheid” doet MOOS een warme oproep aan iedereen om naar Merksplas Kolonie te komen en mee te schrijven aan het verhaal van migratie in de Kempen. Dat kan op verschillende manieren. Medewerker Heleen De Munck vertelt: “We maken een kunstwerk met huiselijke objecten en verhalen. Het wordt een levende, bewegende atlas die toont wat de woorden ‘huis’ en ’thuis’ betekenen, nu en vroeger, hier en elders.
Om deel te nemen, kan je zelf een object meebrengen dat voor jou het concept ’thuis’ representeert. Vertel erover, in woord of beeld of maak een afdruk van jouw object op de gelli-plate (een techniek waarbij je eenmalige, unieke afdrukken maakt) en geef het een plaats in de atlas.
We horen ook heel graag jouw langere verhaal. Waar voel jij je thuis? Ben je ooit verhuisd? Is jouw thuis een land, een gebouw, een gevoel, een persoon of een herinnering?”
