Het Kempenoffensief start met haar tweede reeks podcasts over de Kempen. “Ooit werd de Kempen door een van haar burgemeesters het Siberië van België genoemd,” zegt Martine Coppieters van Avansa. Maar ook vandaag bekijken vele mensen de Kempen nog als een doodse, vergeten, stille uithoek. Zelfs eigen inwoners! Het was tijd om daar wat aan te doen.”
“Daarom zetten we een charmeoffensief op om de Kempen aan de wereld te tonen. We gaan op zoek naar kenmerkende gebeurtenissen of tendensen uit de Kempense geschiedenis, die ook vandaag en in de toekomst nog relevant zijn. Voor onszelf, maar soms tot ver buiten onze regio.”
En zo verzeilde Het Kempenoffensief in Merksplas en Wortel, met een verhaal over landloperij en gevangenschap.
De Kolonie bood structuur
Voor de eerste aflevering van het tweede seizoen praatten ze onder andere met Willy Van den Berghe. Willy is oud-gevangenisdirecteur van Merksplas Kolonie, momenteel vrijwilliger bij het Gevangenismuseum en projectcoördinator van Vele handen, voor het digitaliseren van duizenden landloperdossiers. Over dat project praatte Ellen al eerder met hem.
“Oorspronkelijk, toen de Kolonie gesticht werd, was er veel weerstand van de lokale bevolking. De vele Nederlanders die er verbleven, zorgden voor spanningen. Mannen die bijv. uit de stad Utrecht kwamen, moesten in de kolonie plots beginnen te boeren. Dat was niet vanzelfsprekend en dreigde faliekant af te lopen. Dat verbeterde toen ze in plaats daarvan samen in grotere boerderijen tewerkgesteld werden.”
“In 1993 werd de wet op de landloperij van de ene dag op de andere dag afgeschaft. Ik las het toevallig enkele weken vooraf in het Staatsblad. Maar we hadden toen nog veel landlopers in huis. Die konden we niet buitenzetten, en er waren geen pasklare oplossingen om ze te laten integreren. Nu resten er nog twee landlopers, zij het dat ze intussen hoogbejaard zijn.”
“Bewakers deden hun job”
Ook Marc komt aan het woord. Die verbleef in Wortel Kolonie van 1980 tot 1983. “Als mechanieker verdiende ik er op het laatst 21,70 frank per uur. Maar als er op de Kolonie een koei kalfde, kreeg je daar een paar frank bij. En als je er 10.000 frank verdiend had, mocht je er weg. Ik ben er altijd graag geweest: ik kreeg er lekker eten, een eigen kamer, een eigen wc, een grote zetel en een grote tv.”
“De bewakers, die deden er niks anders dan er juist te zijn. Ze deden gewoon hun job: ze moesten daar zijn.”
Model zorgt voor inspiratie
Serge Rooman is huidig inrichtingshoofd van de gevangenis van Merksplas, een strafhuis met een gesloten regime. “Er heerst hier een speciale sfeer, met de gebouwen en het domein dat doorkruist wordt met rijen oude bomen. Die open ruimte geeft lucht aan het leven, en dat heb je hier nodig.”
“Indertijd was de kolonie een ongelooflijk progressief gegeven: samen dacht men hier na over ‘wat gaan we doen met die mensen?’. Heel de architectuur va de kolonie is daarnaar gebouwd. Die connectie tussen visie en de gebouwen is nu niet langer aanwezig.”
“De gevangenis verkeert in zo’n slechte toestand. Nu kan ik ze vanuit mijn job opnieuw helpen renoveren. Ik zou daarbij met de nieuwe gebouwen graag aansluiten op de ideeën van vroeger. Gevangenissen zijn plekken geworden waar mensen enkel maar opgesloten worden. Ik wil terug focussen op re-integratie en terug contact leggen met de omgeving. Want we hebben weinig connectie met het dorp. Ik wil dat terug zoveel mogelijk opentrekken. Toen we hier lagere schoolkinderen van Qworzó ontvingen, of toen we mondmaskers konden bezorgen aan de gemeente in coronatijden… dat soort van acties die zorgen voor meer interactie tussen de gevangenis en de lokale gemeenschap wil ik hier meer. Ik wil ervoor zorgen dat het hier geen vergeetput is.”
“Ik wil het idee van de landloperskolonie opnieuw leven inblazen. Toen werd het hele domein onderhouden door mensen in detentie. Men liet ze dingen doen, zodat de lokale bevolking kon zien dat er gewerkt werd aan iets goeds.”
“Ik hoop dat ik binnen twintig jaar kan terugblikken op een centrum dat modern comfort kan bieden aan de mensen dat het opvangt, en dat het een tweedekansenfabriek wordt in plaats van een omheinde cellenblok.”
Beluister de podcast hier
(of doe het in je favoriete podcast-app)
Herbeluister en volg
Het Kempenoffensief is een project van Avansa Kempen, de bib van Turnhout, beweging.net Turnhout-Mechelen, Stuifzand en de Erfgoedcel Noorderkempen.
De vorige afleveringen (over de bom, het nieuwe wonen, gedeelde grond en eerlijke data) kan je herbeluisteren op www.hetkempenoffensief.be. Nieuwe afleveringen (over de fiets, de pil en warme harten) verschijnen er nog om de veertien dagen op).
