Tralies en het leven

Feest in de VUB binnenkort, als gevangenisdirecteur Serge Rooman er op een academische zitting zijn boek “Penitentiaire diptieken – een gevangenisdirecteur denkt in beelden” mag voorstellen dat hij samen met fotograaf Eddy Meijs uitbracht. Dat krijgt er heel wat aandacht, met toespraken van o.a. decaan criminologie Kristel Beyens, minister van justitie Vincent Van Quickenborne (o.v.) en schrijver en gevangenisdirecteur Hans Claus.

Serge: “Dit boek ontstond in de nasleep van het vorige fotoboek dat Eddy maakte bij ons in de gevangenis. Die foto’s werden nog tentoongesteld in het Antwerpse justitiepaleis en hier in Merksplas. De maanden nadien is Eddy hier verder blijven fotograferen. We hebben samen veel nagedacht en gediscussieerd over zijn fotowerk. Uiteindelijk hebben we uit zijn collectie dertig foto’s geselecteerd, waarbij ik korte teksten schreef. Soms mijmerend, soms poëtisch. Die woorden en die foto’s zijn gaandeweg onlosmakelijk verbonden. Het boek kreeg als titel Penitentiaire diptieken.”

“Een diptiek? Dat is een tweeluik. Vroeger had je van die dichtgevouwen kunstwerkjes op houten paneeltjes, die je ’s avonds op het nachtkastje kon uitklappen, zodat je je daarover een moment kon bezinnen. Elke pagina van het boek biedt net zo telkens andere inzichten, opgehangen aan dertig thema’s.”

Het leven zoals het is

“Wat ik bijzonder vond, was dat ik mettertijd ontdekte dat de thema’s die ik uit het gevangenisleven aansneed, gek genoeg ook in het gewone leven spelen. Schuld en boete, wat familie betekent, de rugzak die je meedraagt… zijn dingen die ook buiten de gevangenismuren je leven bepalen. Dat inzicht lag hier gewoon voor het rapen, maar het was pas nu dat we daar bij uitkwamen.”

“Elke diptiek heeft een lange ontstaansgeschiedenis. We hebben lang zitten denken, praten en bijschaven. Het zijn ook inzichten die nauw samenhangen met mijn loopbaan in het gevangeniswezen en met de uitdagingen waarmee justitie te maken heeft. Eén van de mooiste foto’s die Eddy maakte, is die van de wortels van een boom hier in de gevangenis. In mijn tekst stak ik de boodschap dat we niet van iemand kunnen verwachten dat hij anders wordt dan hij wezenlijk is. De gevangenis zou een vruchtbare grond moeten zijn waaruit mensen iets positief kunnen putten.”

“Met die beelden kom je tot teksten die stilstaan bij de essentie, en die overstijgt de gevangenismuren. Daarom is het goed dat studenten criminologie er straks kennis mee kunnen maken in hun opleiding.”

Een potje koken

“Wat je hier in de gevangenis soms ziet, is allemaal niet zo vreemd als het op het eerste zicht lijkt. Eddy maakte een foto van een oventje in een van de cellen dat gevangenen zelf geknutseld hadden. Met een kartonnen wand, en enkele blikjes lampenolie. Het mag niet en het is levensgevaarlijk, maar blijkbaar is koken voor mensen iets fundamenteel. De goesting om samen te koken en samen te eten, stopt niet als je in de gevangenis belandt.”

“In de meest kritische stukjes kan je lezen welke impact het heeft om mensen op te sluiten. Niet enkel op hen, maar ook op ons. Wij kiezen er immers voor om ze op te sluiten achter de honderden tralies die je hier vindt. Het is aan ons om te beslissen of we hen kansen willen geven of niet. Of we hen ons vertrouwen voor 100% willen geven – want dat doen we niet, het wantrouwen is hier structureel ingebouwd. Wat doet dat met een mens?”

Het boek bestellen?

“Lezers zullen ontdekken dat het boek een puur, Merksplas’ verhaal is. Alle foto’s zijn hier gemaakt, met de typisch trage fotografie die Eddy eigen is. Eddy heeft hier dagen gesleten om er één enkel beeld uit te distilleren.”

“We hebben het boek in eigen beheer uitgegeven, omdat geen enkele uitgever zich waagde aan een fotoboek. Het kost je 15 euro, en je kan het aanvragen met een mailtje naar serge.rooman@outlook.com. Er komen nog wel verzendkosten bij, tenzij je het komt ophalen in Merksplas. In de mail wordt de aankoop verder in orde gebracht.”