Als ik naar de wereld rondom mij kijk, stel ik me wel eens de vraag hoe we in deze paradox terecht zijn gekomen. Aan de ene kant zie ik overal vieringen en herdenkingen rond 80 jaar bevrijding na WOII. 80 jaar vrede! 80 jaar rechtvaardigheid! Nooit meer oorlog!
Aan de andere kant lees, hoor en zie ik dagelijks nieuws en beelden van hongerlijdende kinderen en mensen, van bombardementen op scholen en ziekenhuizen en van straffe oorlogstaal. Hoe zijn we in deze spreidstand terechtgekomen?
Sterke figuren?
De wereld wordt vandaag geregeerd door zogenaamde “sterke” figuren: Trump, Poetin, Netanyahu, Erdogan, Orban, Kim Jong-Un of Xi Jinping, om er maar enkele te noemen. Deze zogenaamde “sterke” figuren claimen allemaal dat zij de énige man in hun land zijn die het land kunnen redden van de ondergang. Zij zijn de enigen die de problemen durven te benoemen zoals ze zijn. Daaruit volgt dan weer dat zij ook de enigen zijn die met de juiste oplossingen kunnen komen. Deze problemen worden liefst ook zo simplistisch mogelijk voorgesteld. Voor simpele problemen is het immers veel gemakkelijker om een oplossing uit hun hoed te toveren.
Om hun job als zogenaamde “sterke” figuur deftig uit te kunnen oefenen, moeten zoveel mogelijk obstakels weggewerkt worden. Trump bijvoorbeeld regeert het liefst via presidentiële besluiten. Hij trommelt de pers dan ook op om te laten zien hoe hij met één pennenstreek weer een probleem heeft opgelost.
Gevaar voor de democratie
En laat nu net dat zeer gevaarlijk zijn. Wanneer Trump zijn handtekening zet onder een zoveelste presidentiële beslissing, dan heeft hij alle “obstakels” van de democratie buitenspel gezet. Als zogenaamde “sterke” figuur heeft hij, en hij alleen de beslissingsmacht.
In een democratie gaat de besluitvorming veel trager en soms misschien wel te traag. De zogenaamde “sterke” figuren spelen daarop in. In tijden van crisis moet je volgens hen immers kordaat kunnen optreden en kort op de bal kunnen spelen.
Een tragere besluitvorming is nochtans beter. Ze respecteert onze rechten als mens en gebeurt doordachter. Verkozen parlementsleden doen een wetsvoorstel. In het parlement wordt hierover gediscussieerd, over de partijen heen. Door te luisteren naar elkaars standpunt en mening, krijg je nieuwe inzichten. Iedereen bekijkt een probleem vanuit een andere invalshoek. We hebben immers allemaal een andere achtergrond en leven in een andere context. De indexering van de lonen bijvoorbeeld treft zowel de arbeider die in een huurhuis woont als de zelfstandige die moet investeren in zijn bedrijf, zij het op een heel andere manier. Al die verschillende standpunten zijn even waardevol en zorgen er uiteindelijk voor dat je tot een gedragen beslissing komt.
Belang van de rechtsstaat
Een democratie staat of valt ook met het respecteren van onze rechten. Als ik een opiniestuk wil schrijven, kan ik dat vrij doen. Als jij met een spandoek wil betogen op straat, dan mag dat. Als we onze mening willen geven over een gebeurtenis op sociale media, dan worden we daar niet voor vervolgd. Dat hebben we allemaal te danken aan de in onze Belgische grondwet vastgelegde wet op de vrije meningsuiting. Het standpunt dat je geeft, mag wel niet racistisch of discriminerend zijn, want dan houd je je niet aan de racisme-wetgeving.
De controle op het naleven van deze wetgeving ligt bij de rechterlijke macht. En deze rechterlijke macht moet daarvoor onafhankelijk opereren. Het énige uitgangspunt van deze rechterlijke macht zijn de wetten die op een democratische manier zijn gestemd in ons parlement. Dàt is onze houvast en onze garantie dat de politici die wij kiezen zich ook effectief aan de wetten zullen houden.
Sterk signaal
Het is deze rechterlijke macht die botst met de zogenaamde “sterke” figuren. Deze week nog floten drie rechters in New York Donald Trump terug. In de Amerikaanse wetten staat immers geschreven dat de handelstarieven enkel goedgekeurd kunnen worden door het Congres, het Amerikaanse parlement. Die ene handtekening van Trump volstaat dus niet als beslissing.
Dat is een sterk signaal. Het biedt ons, als samenleving, de garantie dat ook een president zich aan de wetten van het land moet houden!
Je kan het al raden dat deze zogenaamde “sterke” figuren hier minder blij van worden. Zij zien de inmenging van de rechterlijke macht als een hinderpaal. De rechterlijke macht verhindert hen alleen maar om daadkrachtig te reageren tegen problemen die zich stellen. En zijn zij niet de enige man in het land die de juiste oplossingen kan aanreiken? Waarom moet die dan tegengewerkt worden? Deze zogenaamde “sterke” figuren gaan er dan ook alles aan doen om de rechterlijke macht aan de kant te schuiven. Lees de uitspraken van Trump over de rechters maar eens. Zij zijn de domme mensen die het land tegenwerken.
Autocratie
Het grootste gevaar schuilt hem echter in het feit dat deze zogenaamde “sterke” figuren ook de gewone mensen ervan weten te overtuigen dat zij echt wel de enigen zijn die de problemen kunnen oplossen. Via propaganda en censuur, stoere praat op sociale media en financiële druk zorgen ze ervoor dat alsmaar meer mensen meegaan in hun verhaal.
Wanneer de rechtsstaat uitgehold wordt en de rechterlijke macht ondergeschikt wordt gemaakt aan de wetgevende en uitvoerende macht, dan maakt de democratie plaats voor een autocratie. Dan zijn het niet de door ons verkozen parlementsleden die discussiëren en stemmen over nieuwe wetten. Dan is er geen rechterlijke macht meer die onafhankelijk controleert of de machthebbers van het land de wetten wel naleven. En het zijn net deze wetten die ons beschermen tegen politieke willekeur. In een autocratie komt de macht in handen van één persoon die zich laat omringen door een groep getrouwen die alleen maar gehoorzaam knikken.
De geschiedenis leert ons nochtans dat autocratische regimes altijd op een sisser aflopen. De meest bekende en tot de verbeelding sprekende voorbeelden zijn Napoleon en Hitler. Ook zij waren ervan overtuigd dat ze de enigen waren die hun land uit de problemen kon halen. Ook zij wisten vele mensen van deze idee te overtuigen. Ook zij kregen het klaargespeeld dat de samenleving een deel van zijn rechten en vrijheden opgaf. Wij weten ondertussen waartoe die autocratie heeft geleid. Net daarom hoor je alsmaar meer stemmen die waarschuwen voor een nieuw autocratisch regime.
Durf te denken!
Hannah Arendt, een joodse filosofe die begin jaren 1930 is gevlucht voor het Naziregime, noemt de gedachteloosheid het gevaarlijkste dat er is. Wie gedachteloos is, gaat mee in het verhaal van de zogenaamde “sterke” figuren. Dan sta je onvoldoende stil bij de gevolgen van de acties die ondernomen worden. De Israëlische militairen die bommen afvuren op scholen in Gaza of die met drones ziekenhuizen bestoken, denken niet meer zélf na bij wat ze aan het doen zijn. Ze volgen slaafs bevelen op, zonder stil te staan bij de gevolgen.
Immanuel Kant, een Duitse filosoof uit de 18de eeuw, riep de mensen toen al op: durf te denken! Je moet achteraf niet met excuses komen. Je moet op het moment zelf durven stilstaan bij wat er aan het gebeuren is. Je moet tijdens de gebeurtenis durven reageren en aangeven dat je het niet eens bent met de gang van zaken.
De protesten en betogingen die we in Amerika, Israël en ook in België zien, kan ik dan ook alleen maar toejuichen. Ze zijn het bewijs dat er nog steeds mensen zijn die durven te denken, mensen die niet gedachteloos slaafs volgen. Zij bewijzen dat de democratie nog bestaat. Want in een democratisch land heb je recht op een eigen mening en mag je deze vrij uiten.
Ook in Merksplas!
Maar laten we ook in ons eigen dorp eens wat vaker zélf denken en wat minder gedachteloos zijn. Ook hier zijn politici aan de macht. Deze politici hebben die macht van ons gekregen via de verkiezingen. En ook zij moeten zich houden aan de wetten.
Als ik lees dat de stemming over de leden van de adviesraden in een besloten zitting wordt gehouden en de namen na de stemming nog steeds niet meegedeeld kunnen worden, dan kan ik alleen maar besluiten dat ook hier de wetgeving niet nageleefd wordt. Het Decreet Lokaal Bestuur is wetgeving van de Vlaamse overheid waar ook onze Merksplasse politici zich naar moeten schikken.
Het is onze plicht om hier tegen te reageren, elke keer dit gebeurt. Niet omdat we geen vertrouwen hebben in onze politici; ze zijn immers democratisch verkozen. We hoeven het ook niet per se oneens te zijn met de genomen beslissing. We moeten juist reageren omdat we er als burgers zélf over moeten durven waken dat ook de door ons verkozen politici de wetten naleven die ons moeten beschermen.
Als we al niet durven reageren op het lokale, gemeentelijke niveau, hoe gaan we dan ooit onze stem kunnen laten horen op het nationale of zelfs het internationale niveau? Als we al niet durven reageren op kleine(re) feiten waarbij de wetgeving niet wordt nageleefd, hoe gaan we dan ooit onze stem kunnen laten horen wanneer er grote(re) fouten gemaakt worden?
Vakkundig geschreven
De pen grijpen en schrijven, is moedig. Zeker als je dit doet in een klein dorp waar alles tegen een ondraaglijke snelheid van oor tot oor gaat. Zelfs de meest performante netwerkkabel is daar niet tegen opgewassen. Blijven schrijven Ellen. I love it.