De opmars van festivalisering biedt zowel kansen als bedreigingen voor Merksplas Kolonie. Steeds meer evenementenbureaus ontdekken het domein namelijk als een ‘instagramwaardige’ locatie. Maar stilaan ontstaat een spanningsveld tussen promotie en economische opportuniteiten enerzijds, en de integriteit van het cultureel erfgoed en de natuurlijke rust anderzijds.
Festivalisering verwijst naar een maatschappelijke trend waarbij het aantal festivals en evenementen toeneemt. Daarbij komt de focus steeds meer op beleving, sfeer en identiteit te liggen. Festivals zijn meer dan muziek of cultuur: ze beantwoorden aan de behoefte van mensen om via unieke belevingen verbondenheid en status te vinden in een steeds individuelere samenleving.
Sociale media zoals Instagram en TikTok versterken die drang naar beleving, waardoor festivals en evenementen uitgroeien tot krachtige culturele én economische fenomenen. Ze bevorderen sociale cohesie, creëren werkgelegenheid en trekken toeristen aan.
Festivals bieden kansen – maar niet overal
Festivalisering heeft zowel positieve als negatieve implicaties voor cultureel erfgoed. Enerzijds kunnen festivals en evenementen zonder twijfel maatschappelijke meerwaarde creëren en bijdragen aan gebiedspromotie. Ze kunnen daarbij de lokale economie stimuleren en met beperkte publieke middelen een breed publiek bereiken.
Anderzijds moet men beseffen dat niet elke locatie geschikt is voor elke type van evenement. Juist omdat sommige plekken zo aantrekkelijk zijn, verdienen ze een doordachte aanpak zodat de kwaliteit, authenticiteit en rust van het cultureel erfgoed behouden blijven. Je wil immers je gebied promoten bij een specifieke doelgroep om in de toekomst toeristen aan te trekken.
Merksplas Kolonie: kwetsbaar en waardevol
Merksplas Kolonie is een uniek en beschermd landschap met dreven, open velden en omliggende bossen. Dagelijks genieten fietsers, wandelaars en rustzoekers van dit serene decor. De erkenning als beschermd landschap onderstreept de erfgoed- en natuurwaarde van het gebied.
Het Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (PRUP) erkent het domein als ecologische infrastructuur met bovenlokaal belang. Recreatie en toerisme zijn toegestaan, maar enkel binnen duidelijke grenzen. Activiteiten moeten afgestemd zijn op de draagkracht en de rust van het gebied, en er moet toezicht gehouden worden op de dynamiek ervan.
Toenemende druk van festivals
De gemeente ontvangt steeds meer aanvragen van organisatoren die festivals willen organiseren in Merksplas Kolonie. Sommige voorstellen worden afgewezen, maar andere groeien uit tot meerdaagse evenementen met versterkte muziek tot diep in de nacht. Dit gebeurt zonder een duidelijke visie die aansluit bij het karakter van het gebied of bij het toeristische publiek dat men wil aantrekken. Het enige criterium dat momenteel lijkt te gelden, is dat de organisatie gevestigd moet zijn in Merksplas en dat het evenement commercieel rendabel moet zijn, zodat het zonder publieke middelen kan plaatsvinden.
Het gevaar bestaat dat de gemeente, zonder duidelijke visie of afbakening, door commerciële druk de regie verliest over wat wel en niet mogelijk is binnen het domein. De meerwaarde van festivalisering dreigt dan voor het gebied verloren te gaan en weegt zwaarder door in negatieve dan in positieve zin.
Leefbaarheid en natuur onder druk
De impact van grootschalige festivals en evenementen beperkt zich immers niet tot het moment zelf. Opbouw en afbraak nemen meerdere dagen in beslag en zorgen voor veel verkeersdrukte en zwaar vervoer. Delen van het domein worden gedurende deze periode ook tijdelijk afgesloten voor het publiek.
Daarnaast is er een reële kans op geluidsoverlast, zeker bij muziekfestivals. Zelfs binnen de wettelijke geluidsnormen, die vrij hoog liggen, draagt het geluid ver buiten de festivallocatie. Voor bewoners en toeristen die rust zoeken, is dat storend en ingrijpend. Bovendien ligt Merksplas Kolonie niet geïsoleerd: het domein huisvest gezinnen, publieke voorzieningen, binnenkort een hotel met 43 kamers; en grenst aan grotere natuurgebieden in de Noorderkempen.
Omgaan met festivalisering in Merksplas Kolonie
Merksplas Kolonie is het resultaat van jarenlange publieke investeringen in restauratie en ontsluiting. Deze inspanningen mogen niet teniet worden gedaan door commerciële druk en een overmatige, ongebreidelde festivalisering.
Een ‘stolp’ over Merksplas Kolonie is niet nodig, maar er is wél nood aan een duurzame aanpak die de balans bewaart tussen de groeiende festivaldruk enerzijds, en het behoud van erfgoed, rust en natuur anderzijds.
Een heldere, toekomstgerichte visie moet richting geven aan welke evenementen hier thuishoren. Die visie moet worden ondersteund door een kader dat vertrekt vanuit de draagkracht en het unieke karakter van het gebied. Grootschalige of luidruchtige festivals dienen beperkt en zorgvuldig gereguleerd te worden.
Festivalisering mag geen doel op zich zijn, maar moet selectief worden ingezet als promotietool die het erfgoed- en natuurprofiel van de Kolonie versterkt en daarmee gericht een toeristisch publiek aantrekt.
Structurele monitoring en bijsturing zijn essentieel om het evenwicht tussen beleving en bescherming te waarborgen. De Beheerscommissie Merksplas Kolonie kan hierin een actievere regierol opnemen. Eventueel in samenwerking met experts (bv. Toerisme Vlaanderen, Natuur en Bos, Agentschap Onroerend-Erfgoed, etc.) en/of andere betrokken partijen (bv. gevangenis, Colonie7 …) kan zij waken over de leefbaarheid en promotie van het gebied alsook het duurzaam stimuleren van toerisme.
Alleen door het juiste evenwicht te bewaren tussen beleving, gebruik en bescherming, kan deze unieke plek haar waarde behouden.
Knap geschreven! Geldt ook voor vele andere locaties!
Vroeger was er elke week iets te doen in Merksplas. Ik ben al blij dat ze terug dingen organiseren in Merksplas. Maar ja, diegenen die vroeger goed gefeest hebben, gunnen de huidige jeugd niks meer.
De tijd van vroeger is niet meer. Café’s, fuifzalen en tentfuifen op een wei doen het niet meer goed. De dag van vandaag is beleving op een mooie unieke locatie de nieuwe succesformule. Ik vraag me gewoon af welke, hoeveel en hoe groot die festivals mogen worden in de Kolonie. Naar de toekomst toe is dat iets dat we in het oog moeten houden.
Eén enkeling schrijft wat velen denken, perfecte duiding! Is/was ook de reden waarom Merksplas Kolonie niet mee is opgenomen in het Werelderfgoed-project.
De gemeente heeft duidelijke regels.
De festiviteiten dat jij wil zijn financieel niet draagbaar en moeten ondersteund worden door de gemeente met geld van de burger.
Wat niet de bedoeling is.
Heel het artikel is eenzijdig en kortzichtig.
Er is inderdaad een reglement voor evenementen die georganiseerd worden in de open schuren, aangevraagd via Colonie 7. Het is dus opgesteld voor kleinschalige privé evenementen buiten de scope van de beheerscommissie, maar binnen het raamcontract met Colonie 7. Er zijn echter grootschalige evenementen, aangevraagd via de gemeente Merksplas, die zodanig zijn georganiseerd dat ze in strijd zijn met dit reglement. Voor dit type grootschalige evenementen is er geen visie noch reglement met duidelijke regels.