Op 22 juni houdt het verenigd vakbondsfront een 24 urenstaking in de gevangenis van Merksplas. Zij zijn het geweld beu en willen een signaal geven. De directie en de psychiater moet het ontgelden. Een politionele bijstand voorziet in de basisveiligheid van de gevangenis. De directe aanleiding voor deze actie is een incident op de geïnterneerdenafdeling waarbij een penitentiaire bewakingsassistent werd aangevallen door een patiënt met een smeermes.
Twee andere assistenten zijn tussenkomen om de geïnterneerde te overmeesteren. Allen hebben de shift uitgewerkt maar kregen de psychologische weerslag daags nadien. Zij herstellen nu thuis van deze weerslag. Bij de patiënt zelf werd al enkele dagen specifiek gedrag vastgesteld: in zichzelf gekeerd, intense religieuze blik op de werkelijkheid. Deze gedragingen waren alarmbellen voor de behandelend psychiater in het kader van mogelijk risicogedrag bij de patiënt. Medicatie werd onverwijld opgestart. Maar de effectieve werking van de medicatie laat enkele dagen op zich wachten, jammer genoeg te lang gezien het gebeurde incident.
Onvoorspelbaar
Wij stellen vast dat mensen in het gevangeniswezen zeer moeilijk een plaats kan geven aan dit soort van “psychiatrisch geweld”. Dit is des te meer het geval als daarbij collega-slachtoffers vallen of nog erger had kunnen gebeuren.
Het is typische aan psychiatrische geweld is, dat het veelal onvoorspelbaar is. Men kan er zich moeilijk tegen wapenen. Ondanks de zichtbare symptomen weet men nooit exact wanneer het zich in een agressieve acting out zal manifesteren. Dat geldt zowel in de gevangenis als in de vrije samenleving. Het volledig uitsluiten is een illusie. Alleen sterk uitgebouwde zorgomgevingen kunnen de toestand van de patiënt opvolgen om zeer nauwkeurig te bekijken of er gedragingen zijn die wijzen op een psychische toestand die gevaarlijk kan zijn voor derden en voor de patiënt zelf. Het in kaart brengen van deze innerlijke logica in het hoofd van de patiënt en het uitzoeken welke medicatie of behandeling zou kunnen werken, is en blijft een zoeken dat met trial and error naar een individueel behandelplan leidt.
Alleen dan wordt de oorzaak van het geweld behandeld en alleen dan kunnen we echt spreken van risicobeperking en een echt veiligheidsbeleid. Dit alles vraagt professionele observatie en reflectie van psychiatrisch geschoold personeel. Enkel veiligheid willen installeren door dikkere deuren, meer tralies, meer camera’s en meer veiligheidspersoneel is als meer emmers zetten onder een lek zonder te zoeken naar de oorzaak van een lek.
Omgaan met agressie
Dit incident was het derde incident in 2023 op deze afdeling dat een arbeidsongeschiktheid tot gevolg had. De gevangenis voert sedert 2021 een tweesporenbeleid m.b.t. agressie. Er wordt zeer veel geïnvesteerd in de opleiding van het personeel over het omgaan met psychiatrische stoornissen. Daarnaast wordt er hard ingezet op de creatie van een voldoende groot interventiekorps dat in staat is om gewelddadige patiënten te immobiliseren zonder dat er slachtoffers vallen. In 2022 zagen we dan ook een significante daling (30%) van arbeidsongeschiktheden ten gevolge van agressie. Dit beleid wordt dit jaar verdergezet en aangevuld met acties rond mentale weerbaarheid van onze medewerkers op afdeling E. Zij zullen kunnen deelnemen aan intervisiesessies en er komt een algemeen onderzoek rond de beleving van agressie op de werkvloer.
Genuanceerd ontwerpprotocol van tafel geveegd
De syndicale organisaties waren van dit alles op de hoogte. Tijdens een Bijzonder basisoverlegcomité werd er gezocht naar acties waar alle partners zich konden achter zetten en waar de oorzaak van de agressie ook aangepakt wordt. Uiteindelijk kwamen we na uren tot een genuanceerd ontwerpprotocol waarbij zowel werd ingezet op de aanwerving van het zorgpersoneel, als op een substantiële aanvulling van het penitentiaire personeel. De toename van het zorgpersoneel betekent nu eenmaal meer circulerende patiënten waarbij men het penitentiair overzicht niet mag verliezen. Daarnaast werd er verder ingezet op het maken en communiceren van nog nauwkeurigere risico-inschattingen.
Het ontwerpprotocol werd dan door de organisaties aan “de basis“ voorgelegd. Een paar dagen later ontvangt de directie prompt per mail de boodschap dat er opmerkingen te lezen zijn bij het ontwerpprotocol en dat er zonder verder overleg besloten wordt tot een 24 urenstaking.
Slag in het gezicht van medewerkers, patiënten en families
“Het personeel is het geweld beu en het heeft weinig vertrouwen in de directeur en de psychiater”, lezen we. En daarom wordt op 12 juni alles gewoon even dicht gedaan. Geen nieuw overleg om de opmerkingen te bespreken, geen ludieke actie, geen prikacties, geen proportioneel opgebouwde acties… gewoon koudweg een 24 uren staking. Alles dicht en gedaan.
Het is de zoveelste slag in het gezicht van alle medewerkers die zich dag in dag uit inzetten voor moeilijke patiënten, die zoeken naar hoe men het risico kan beperken, die zoeken naar een behandeling die kan werken om de patiënt terug een leven te geven zonder dat hij een gevaar is. En het is vooral een slag in het gezicht van alle patiënten en hun families die sedert 2022 voor de 19de keer 24 uren van hun leven op de pauzeknop zien gaan.
Hoe kon het zover komen?
Hoe kunnen de syndicale organisaties, ooit de meest progressieve organisaties van de 19de eeuw, hier achter staan en dit keer op keer faciliteren? Het is een vraag die me de laatste dagen nog meer bezighoudt dan hoe we uit dit lokaal sociaal conflict moeten geraken. Hoe is het zover kunnen komen?
Ik eindig, geplaagd door een overheersend gevoel van onmacht en onbegrepenheid, met de woorden van de patiënt-dader tegen de psychiater op het ogenblik als hij na 12 dagen uit zijn psychose ontwaakte “ik wil dit niet meer, ik wil niemand meer steken, ik wil geen psychoses meer … ik wil dit niet meer”. Gelukkig kwam er de dag zelf bevestiging dat hij in een forensisch psychiatrisch centrum weldra kan worden opgenomen. De lijdensweg van hem, van de samenleving en van de slachtoffers kan daarmee misschien een begin van een einde kennen.
Opinies op merksplas.NU
In de opinierubriek komen meningen aan bod van mensen uit Merksplas of die er een band mee hebben. Hun naam vind je netjes bij de titel. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud ervan.
Die meningen hoeven niet noodzakelijk die van de redactie te weerspiegelen.
Jouw opinie kan hier ook een plaats krijgen. We hebben daar nog wel spelregels bij.
De directeur is meer bezig met zijn patiënten dan zijn personeel en dat blijven de personeelsleden niet pikken.
Het gevolg bij de nu aankomende staking totale opvolging van de staking.
Denk nu niet dat deze personen allen onmenselijk zijn he.
Directeur Rooman leeft niet in een wereld zoals een normaal denkende persoon.
De rek bij het personeel is er uit maar hij ziet het gewoon niet of wil het niet zien.
Sinds 2018 belooft men een renovatie van de infrastructuur na de opstand in 2016 en deze is ondertussen al enkele malen uitgesteld naar ondertussen einde 2025
Geïnterneerden horen niet in een gevangenis en daarmee uit.
Maar ze zitten er omdat niemand ze wil en sommige zijn gewoon te agressief.
Voor de pers alles met een goed nieuws show brengen dat kan hij wel maar zijn personeel soigneren daar heeft hij geen flauw benul van.
Ik wens al het personeel veel succes met de aankomende actie
Vriendelijke groeten
Vansprengel Dirk
Naar aanleiding van de open brief, geschreven door Rooman Serge, inrichtingshoofd van de gevangeis van Merksplas. Wensen wij, vanuit gemeenschappelijk vakbondsfront, onze repliek te geven.
Meneer Rooman stelt in zijn open schrijven aan de pers dat het personeel op een onmenselijke manier reageert door de staking te activeren nat het voorleg. Het overleg heeft voor het personeel inderdaad het ongewenste resultaat opgeleverd, dit door het zoeken naar kortzichtige oplossingen en geen duurzame oplossingen die permanente oplossingen bieden tegen de problematiek.
Hij stelt in zijn communicatie voor dat de ‘patiënt-daders’ van agressie ten aanzien van het personeel in de gevangenissen een klap in het gezicht is en dat de vakbonden deze actie ondersteunen.
Hoe ver kan de realiteitszin zoek zijn? Er zijn personeelsleden die op dit eigenste moment nog herstellende zijn van deze agressie incidenten, personeelsleden die ernstige psychologische trauma’s hebben opgelopen, personeelsleden waarvan hun privé situatie ernstig te lijden heeft onder deze acte van zinloos geweld, personeelsleden die emotioneel gebroken zijn, personeelsleden die ’s nacht wakker schieten en geen rust meer vinden door het toedoen van deze zogenaamde ‘patiënt-daders’.
Daarnaast doet hij volgende stelling:
“Enkel veiligheid willen installeren door dikkere deuren, meer tralies, meer camera’s en meer veiligheidspersoneel is als meer emmers zetten onder een lek zonder te zoeken naar de oorzaak van een lek.”
Over dit punt kunnen we stellen dat we niet zozeer van standpunt verschillen. Maar de prioriteit is dat al het personeel kan werken in veilige omstandigheden, omstandigheden die ervoor zorgen dat personeel met een gerust gevoel hun werk kan uitvoeren en indien nodig zich in veiligheid kan stellen. Dit is nu onmogelijk! Reeds decennia wordt de gebrekkige infrastructuur aangekaart, reeds geruime tijd worden we gesust met een renovatie die we zienderogen jaar na jaar hebben zien opschuiven. Jaren lang wordt ons gemeld, we gaan niets ingrijpend meer doen, want dit zit allemaal in de renovatie. De huidige infrastructuur voldoet niet meer aan de veiligheidsnormen om de huidige populatie, een groep onvoorspelbare gedetineerden/geïnterneerden op te vangen en dagelijks te begeleiden in hun detentie. Er mag gerust geweten zijn, dat na de opstand van 2016, de grootste in de Belgische penitentiaire geschiedenis, de uitgebrande gebouwen nog steeds niet hersteld zijn in hun oorspronkelijke staat, maar simpelweg dichtgetimmerd zijn met houten panelen. Deze staan gewoon te verkommeren zoals ze toen zijn achtergelaten. Het slot erop en klaar!
Op dat moment zijn de renovatieplannen in een ‘stroomversnelling’ geraakt, of dat wilden ze ons toch doen geloven. We zijn nu 7 jaar later en over 2 jaar, 9 jaar na de opstand zouden ze eindelijk van start kunnen gaan. 7 jaar van geen investering in structurele werken die de veiligheid van het personeel moet verhogen. 7 jaar lang (en eigenlijk al veel langer) dat het personeel met verouderd materiaal, afdankertjes van andere FOD’s, falende technische installaties en veiligheidsapparatuur moet werken. Keer op keer moeten horen dat er niets aan gedaan wordt omdat het in de renovatie zit! Het personeel is dit uitstel meer dan beu!
De ‘oorzaak van het lek’ is volgens ons bij de beleidsmakers te zoeken.
Daarbij komt dan nog dat men in België reeds tientallen keren is veroordeeld voor hun beleid rond geïnterneerden. Dit heeft als rechtstreeks gevolg dat zulke incidenten kunnen gebeuren. Deze personen horen niet thuis in een gevangenis, laat staan in deze oude krochten waar geen infrastructuur aanwezig is om op een degelijke manier te kunnen werken met deze onvoorspelbare individuen.
De geïnterneerden in de Belgische gevangenissen horen tegenwoordig opgevangen te worden in een FPC (forensisch psychiatrisch centrum), maar de realiteit leert ons dat de meest moeilijk behandelbare en onvoorspelbare karakters steeds terug worden gestuurd naar de gevangenissen omdat ze in het FPC gedrag stellen, waardoor hun behandeling daar niet verder gezet kan worden en bijgevolg daar ook niet langer gewenst zijn.
Nog willen we meegeven dat de gedetineerde die de druppel was voor deze actie niet aan zijn proefstuk toe is. In de gevangenis van Wortel stak hij met een schaar een medegedetineerde neer met tientallen steken, in de gevangenissen van Turnhout en Antwerpen deelden het bewakend personeel in de klappen. En dit telkens met zeer ernstige kwetsuren en arbeidsongevallen tot gevolg.
Wij staan als vakbonden achter een gedetailleerd en zorgvuldig uitgewerkt detentiebeleid, waarbij zorg wordt gedragen voor het welzijn van de gedetineerden/geïnterneerden EN het personeel dat er werkt! En daar is net waar het schoentje wringt! Het personeel voet zich enorm in de steek gelaten door hun beleidsmakers en lokale directie!
De communicatie die meneer Rooman nu de wereld heeft ingezonden, geeft het personeel meer dan ooit het gevoel alleen te staan! Dat ze niet gehoord worden het beleid en figuurlijk in de kou staan!
Steeds als er iets aan de hand is staat hij in de pers met zijn mooie woorden, projecten die hij doet en dergelijke. Maar nooit over hoe trots hij is over zijn personeelsleden die dagdagelijks in deze moeilijke omstandigheden de beste zorgen geven aan de gedetineerden/geïnterneerden. Die dagdagelijks de boel draaiende houden. Die dagdagelijks met deze moeilijke en onvoorspelbare groep mensen werkt. Helaas is dit niet altijd zonder slag of stoot en als dit dan toch gebeurt wordt het geminimaliseerd en was het incident zo erg niet!
Dit is zeer laag bij de grond en getuigd van niet het minste respect voor de personeelsleden van de gevangenis van Merksplas. En zeker als het personeel een staking organiseerd omwille van deze problemen bespreekbaar te maken, wordt er door hem geen woord over gerept, enkel speelt hij alleen in op de gevolgen voor zijn ‘patiënt-daders’ en niet op de impact die dit allemaal heeft op zijn personeel.
Wij willen steeds constructief zijn in het overleg, maar op deze manier maakt de directeur het zichzelf heel moeilijk om nog serieus genomen te worden door het personeel!