Jean achter de printer, Gust achter zijn laptop. Een vertrouwd beeld uit de ‘oude’ drukkerij dat plaats moet maken. Jean gaat namelijk op pensioen en Gust zet de drukkerij verder vanuit de Leopoldstraat.
31 jaar drukkerij Bartels
Als ik Jean vraag hoeveel jaar hij ondertussen de drukkerij heeft, schrikt hij er zelf even van. “Ik ben in 1990 als zelfstandige begonnen. Dat is dus al 31 jaar. De eerste drie jaar was dat nog in bijberoep. Maar dat was niet vol te houden. Ik heb verschillende nachten gehad met héél weinig slaap.”
Jean: “Officieel ga ik op pensioen, maar noem het maar minderen, want ik ga Gust soms nog helpen.”
Jean genoot een opleiding als typodrukker in de vakschool. Trots laat hij zijn oude typopers of “den degel” zien. Daarna volgt een enthousiaste toelichting over hoogdruk versus vlakdruk en het chemische proces van het offset drukken. Mij verbaasde het alvast dat Jean tijdens zijn opleiding nog loden letters in spiegelbeeld in een raam moest zetten om die vervolgens door een drukpers te draaien. Prompt moest ik denken aan het bezoek dat ik bracht aan het museum Plantin-Moretus. Of aan de scène uit de film Daens waarin priester Daens een artikel klaarmaakte om te drukken in het krantje van zijn broer. Het principe van letterzetten en drukwerk is eeuwenlang hetzelfde gebleven.
Grote veranderingen
“Het beroep van drukker is pas de laatste decennia enorm hard veranderd,” laat Gust weten. “Het zetwerk en de opmaak van drukwerk gebeurde steevast aan de pers- en snijtafels. Ik herinner me nog dat ik in de jaren 1980 een Mac-computer kocht. Tekst opmaken en afwerken op een computer was revolutionair in die tijd.”
Jean: “De materialen die je gebruikt, worden natuurlijk ook steeds beter. En de hedendaagse printers zijn veel milieuvriendelijker en gezonder om mee te werken dan de offset persen van weleer. Het is ook leuk om te zien hoe bepaalde technieken terugkeren. Zo worden tegenwoordig gouden letters in lijncliché gedrukt wat opnieuw een vorm van hoogdruk is.”
Wel een constante: met eender welke pers, snij- of andere machine je ook werkt, het kan al eens mis lopen. “Natuurlijk loopt het niet altijd van een leien dakje. Maar als je de problemen opgelost krijgt, dan geeft dat heel veel voldoening,” aldus Jean. “Ik heb mijn job altijd graag gedaan en doe het nog steeds heel graag.”
Knelpuntberoep
Ondertussen is drukker een knelpuntberoep geworden. In de vakschool – tegenwoordig PT2O genaamd – is de opleiding bij gebrek aan leerlingen zelfs stopgezet. Jean: “Sinds de computers hun intrede deden, kiezen vele leerlingen voor een opleiding webdesign of grafische vormgeving. Maar een opmaak in orde brengen voor écht drukwerk en dat uiteindelijk uit de persen laten rollen en helemaal afwerken, daar komt veel meer bij kijken.”
Ik leer alvast dat volgende drie zaken cruciaal zijn voor een mooi en perfect afgewerkt product: snijlijnen, een afloop en de kleurcodering. Met de snijlijnen geef je aan waar de drukker de kaartjes of flyers moet snijden. Daarbij moet je rekening houden met een afloop. De afloop zorgt er voor dat je, na het snijden, geen witte randen hebt. “Mensen maken vaak een kaartje op de computer en zetten de tekst te dicht bij de kantlijn. Bij het snijden verliezen ze dan een halve letter, omdat ze geen rekening gehouden hebben met de afloop,” legt Jean uit. “En als je het ingediende document gaat vergroten om een afloop te creëren, kloppen de verhoudingen vaak niet meer.”
“Je moet ook in het oog houden dat niet alle kleuren bestaan. Bij het drukken worden de kleuren gecreëerd door vier basiskleuren cyaan, magenta, yellow en zwart in verschillende verhoudingen te mengen met elkaar. De CMYK-kleurencodering geef je best door zodat we dezelfde kleur kunnen creëren bij het drukken.”
Verhuis naar de Leopoldstraat
Nu Jean op pensioen gaat, verhuist Gust met de drukkerij naar de Leopoldstraat. “Ik ben in 1999 met Jean beginnen samenwerken. Ik had toen een bedrijfje genaamd Media-Minded dat de opmaak van drukwerk verzorgde. In 2015 ben ik fulltime met Jean gaan werken.”
Gust: “Het gaat niet meer achteraan in zijn tuin zijn, maar ik hoop dat Jean nog regelmatig tot in de Leopoldstraat komt gewandeld.”
De verhuis en het pensioen van Jean veranderen echter niets aan de werkzaamheden van drukkerij Bartels. Gust: “We blijven ons toeleggen op drie zaken. Voor de opmaak van drukwerk doen we sinds 2019 beroep op Nadine. Zij zal voortaan ook vaker in de drukkerij zelf te zien zijn. We blijven ook het drukwerk van kleine oplagen verzorgen. Denk maar aan de brochures voor makelaarskantoren, de nieuwsbrief van de gemeente of trouw- en geboortekaartjes. De grotere opdrachten besteden we uit, maar de afwerking gebeurt wel steeds in eigen huis.”
Bij die afwerking komt best wel wat kijken: per x aantal stuks verpakken, scheurlijnen aanbrengen, adresklevers op brochures plakken, zelfhechters in mapjes steken. “Daar komt inderdaad heel veel manueel werk bij kijken. Maar dat is ons grote pluspunt tegenover het online drukwerk dat je kan laten doen. Drukkerij Bartels is en blijft sterk in het drukken én afwerken van kleine oplagen.”
Markant stopt
En dan volgde eind oktober ook ineens de mededeling dat Markant ophoudt te bestaan.
Gust: “We hebben lang gewikt en gewogen, nogmaals geteld en gerekend. Door het pensioen van Jean valt er arbeidscapaciteit weg en dan moet je keuzes maken. Het samenstellen en opmaken van Markant is een heel arbeidsintensief proces. Door de covid-crisis en de opkomst van de sociale media, ziet de toekomst van een advertentieblaadje er ook minder rooskleurig uit. We hebben er daarom voor gekozen om Markant niet meer te publiceren.”
