35 bezwaarschriften liggen bij het College van Burgemeester en Schepenen op tafel. De aanleiding is de mogelijke komst van een pluimveebedrijf. Die ongerustheid is er niet voor het eerst: in 2019 diende de bvba Timmermans al een aanvraag in voor een kippenstal voor 84.000 slachtkuikens of 47.000 fokkippen.
Die aanvraag werd afgeketst, en dat gebeurde ook met de twee die daarop volgden. Nu was er opnieuw een vergunningsaanvraag voor 20.000 kippen.
In de Markvallei
“De plek waar het kippenbedrijf zou komen ligt er nu rustig en landelijk bij”, zegt Christel Elst, vrijwilliger bij Migrom vzw, ooit opgericht als Milieugroep Merksplas. In de buurt van Het Pannenhuis, vlak bij de Mark, ligt dat terrein in landschappelijk waardevol agrarisch gebied. “In zo’n gebied gelden er wel heel wat beperkingen om het landschap te beschermen. Op het terrein liggen enkele verouderde, verwaarloosde varkensstallen. Die staan er momenteel zonder wettige milieuvergunning. De bvba kocht ze op om er dat kippenbedrijf te vestigen.”
“Toen, in 2019, nam de buurt al contact met ons op om de plannen aan te vechten,” vult Rini Leijten (voorzitter van Migrom) aan. “Dat was voor de eerste keer dat mensen de weg naar ons vonden op zoek naar praktische en juridische steun. Maar onze successen weerhielden de firma niet om terug een aanvraag in te dienen.”
Gezondheidsrisico’s
Christel: “Waar het de buurtbewoners en ons om te doen is, is de leefbaarheid van ons dorp. We zien allebei door de mogelijke komst van het bedrijf vooral gezondheidsrisico’s. De Noorderkempen is al een rode zone op de kaart van Europa op het vlak van ammoniakvervuiling. In 2022 stond er in Baarle een mobiel luchtmeetstation. Dat wou de luchtkwaliteit checken. Volgens de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ontdekte men te veel fijnstof en stikstofdioxide in de lucht. De lucht bevatte ook meer ammoniak dan het Nederlandse gemiddelde, en volgens de onderzoekers lag de oorsprong daarvan vooral ‘bij de agrarische omgeving ten oosten en zuidwesten van het dorp’.”
‘Biologisch’ klinkt hier wat bedrieglijk
Rini: “Als je ons open landschap ziet, zou je opgewekt kunnen denken dat het hier allemaal wel meevalt qua gezondheid. Maar schijn bedriegt, zoals dat onderzoek aantoont. De aanvraag van Timmermans voor de komst van “een biologische pluimveehouderij voor 20.000 kippen” klinkt dan ook wat verraderlijk. In het concept is ook plaats voor een grote uitloop. We vrezen dat zo’n bedrijf flink wat ammoniak, fijnstof en stikstof uitstoot. Die bezorgdheid hadden de bewoners ook voor hun gezondheid. Zij wezen bij hun bezwaren er op dat er al drie intensieve en meerdere standaard-landbouwbedrijven in de onmiddellijke omgeving liggen.
Nu is dat gebied erg gericht op recreatie met het Graafsbos, paardenmaneges, wandelknooppunten, een speelplein voor kinderen… Ze vrezen dat het bedrijf ook zal zorgen voor lawaai-, verkeers- en geurhinder.”
Christel: “Maar de bezwaren draaiden toch vooral rond de gezondheidsrisico’s. Bijna 80 procent van de lucht die we inÂademen, bestaat uit stikstof. Dat is op zich onschadelijk gas. Maar reactieve stikstofverbindingen, zoals ammoniak en stikstofoxiden, kunnen wel schadelijk zijn. Ammoniak wordt voor 95 procent uitgestoten door de landbouw. AmmoÂniakgas wordt in de lucht omgezet in ammoÂniumzouten. Dat leidt tot Âsecundair fijnstof (primair fijnstof is afkomstig van verbranding). Wetenschappers vrezen voor pieken van luchtverontreiniging door fijnstof. Die verhogen aantoonbaar het risico op hartinfarcten, beroertes, hartfalen, ernstige luchtwegklachten, Alzheimer… Ammoniak en stikstof zijn permanente sluipmoordenaars.”
Wat beslist het College?
Rini: “We vermoeden dat het College de bekommernissen van de buurt begrijpt en ondersteunt. De gemeente moet voor ons haar verantwoordelijkheid opnemen en rekening houden met de leefbaarheid en de gezondheid van ons dorp. Daar is het ons met Migrom ook om te doen. Bewoners die zo’n problemen ervaren, kunnen altijd bij ons aankloppen. Zo nodig kunnen we hen ook als vzw juridisch ondersteunen. Met de nieuwe wetgeving kunnen burgers dat niet langer, tenzij ze rechtstreeks benadeeld worden. Wij kunnen wel procedures opstarten, en vaak steken we met onze vrijwilligers en sympathisanten daar onze eigen centen in. Tot nu toe heeft Migrom vzw al verschillende open ruimtes in Merksplas kunnen vrijwaren van nieuwe intensieve landbouwbedrijven. Als we de voorbije jaren niet ons best voor de Oude Baan hadden gedaan, stond er nu al een stal van 10 meter hoog.”
