Zondag beleefde Merksplas naast de feestelijke doorstart van De Plantentuin ook nog de opening van het toeristisch seizoen. De Kolonie was daarvoor het ideale kader. Je kent de plek al door en door, dacht je? Toerisme Merksplas kwam verrassend uit de hoek. Dat konden een 450-tal bezoekers samen met ons vaststellen.
Bij de landloperskapel en het schooltje kreeg je aan de buitenzijde alle weetjes mee van vaardige gidsen. Waarom er geen twaalf pilaren staan in de kapel, bijvoorbeeld (zodat de bewakers vanuit de lichtstraat een goed overzicht hadden op de gevangenen beneden, en die zo geen makkelijke verstopplek kregen). Of dat het voegwerk tussen de bakstenen van het schooltje een betaalbaar compromis bleek bij het gebakkelei tussen Onroerend Erfgoed en de Bouwmaatschappij De Noorderkempen.
Gevangenismuseum 2.0
De poorten van de oude graanschuur van de Kolonie stonden vandaag wijd open. Die zal binnen enkele jaren een vernieuwd Gevangenismuseum huisvesten. Het huidige ligt wat verstopt en verkommerd onder de kapel.
Het wordt alleszins een mooi staaltje architectuur. Op de begane grond vind je er het onthaal, toiletruimte en een filmzaaltje. Je kan er ook een kop koffie drinken.
Op de tussenverdieping komt de eigenlijke museumruimte.
“Die wordt heel wat frisser en eigentijdser,” zegt gids Karel Govaerts, “al blijft ons verhaal hetzelfde als wat we nu al vertellen: we hebben het over justitie én over de landloperij. Dat kan je alleen maar hier, op deze plek, brengen. De eeuwenoude verhalen druipen hier van de bomen.”
“Als alles volgens wens verloopt, hopen we om hier in de lente van 2024 in te kunnen trekken. De aannemer voor de ruwbouw is pas toegewezen. In de eerste fase pakt die de buitenmuren aan, het dak, de isolatie en de vloerverwarming. Dat wordt een hele klus. In een tweede fase worden de nutsvoorzieningen aangelegd. De derde fase wordt de eigenlijke inrichting van het museum. Je ziet: 2024 lijkt veraf, maar voor al dat werk wordt het misschien wat krap.”
“We willen het museum dan ook alle dagen openhouden. Tegen dan willen we ook meer vrijwilligers aantrekken. Wat we van hen vragen? Dat ze tweemaal per maand kunnen komen helpen. Het gaat dan vooral over koffie zetten, koffie uitschenken en de afwas doen.”
“Voor een goede bezoekerservaring heb je als museum drie dingen nodig: een goed verhaal, beleving en streekproducten – wat catering, zeg maar. Die combinatie vind je bij ons, al hebben we elk onze eigen invalshoek. Met ons museum werken we mooi aanvullend op de gegidste wandelingen op het domein en op het verhaal van het bezoekerscentrum.”
“De toenmalige minister van justitie beloofde tien jaar geleden dat we ons museum konden onderbrengen in een vleugel van de gevangenis. Nu staan we hier in de Graanschuur. Misschien zorgt die voor een andere beleving dan een cellengang, maar in deze ruimte werkten indertijd effectief landlopers. Zo sluit ze mooi aan bij onze insteek.”
Begraafplaats 2.0
De natuurbegraafplaats stond ook in het toeristisch parcours opgenomen. Vorige week keurde de gemeenteraad nog wat reglementen goed voor de natuurbegraafplaats. Die grenst aan de begraafplaats voor landlopers en vluchtelingen uit de Eerste Wereldoorlog. Op het domein zouden er sinds de komst van de Kolonie zo’n 6.000 mensen begraven zijn.
Op de plek van de natuurbegraafplaats zou er evenwel in het verleden niemand begraven zijn. De gids had oog voor de ooit aangeplante lariksen op het domein: ze stonden symbool voor de onsterfelijkheid. Op het ijzeren spijlenwerk van de toegangspoort vind je ook een granaatappel. Die zou dan weer de onderwereld symboliseren.
Als je met je eigen ogen nog eens wil gaan kijken: na de poort kom je bij de cirkel lariksen. Daarachter vind je de strooiweide. Loop je vanuit de cirkel links naar de Calvarieberg, kom je links en rechts voorbij de begraafplaats, waar plaats is voor de bio-afbreekbare urnen.
Die worden met de hand vervaardigd uit materialen met een plantaardige of minerale oorsprong. Na de begraving duurt het – afhankelijk van de bodemvochtigheid – een tiental dagen tot de urn ontbonden is.
Heel wat bezoekers vonden blijkbaar nu al hun eeuwige rustplek in ons dorp. Bij een glaasje achteraf, konden ze nog wat namijmeren.
