In de eindejaarsweken kan je in de Kapel van de Kolonie de fototentoonstelling bezoeken van Eddy Meijs. Die maakte de voorbije jaren foto’s in de gevangenis van Merksplas. Wat oorspronkelijk een tijdelijk project was, groeide uit tot een passie. Zijn werk werd beloond met een expo in het Antwerpse Vlinderpaleis. Nu doet die Merksplas aan. We praatten met Eddy en met Serge Rooman, directeur van de gevangenis.
Eddy: “Hoe dit allemaal begonnen is? Einde 2019 kruisten onze wegen. Ik studeerde fotografie bij IKO Hoogstraten, en moest er na vijf jaar academie en 2 jaar specialisatie mijn eindwerk maken. Ik zocht daarvoor een plek waar mijn hart voor open kon gaan. Sofie Nagels, mijn docente, raadde me aan om het in de gevangenis van Merksplas te proberen, omdat de directeur, Serge, ‘ook wel van kunst en cultuur hield’. Ik maakte een afspraak met hem, en het klikte meteen.”
Verbinding vastleggen
Eddy: “Het belangrijkste dat ik voor ogen hield, was dat ik niet zomaar gevangenen op de foto wilde zetten. Nee, ik wilde werken met het gevangenispersoneel. Dat heeft niet altijd een goede naam. Maar het benieuwde me hoe ze werkten. Hoe hielden ze zich staande in de toch wel moeilijke werkomstandigheden? Ik wou de verbinding vastleggen, het oprechte contact dat ze maken.”
Serge: “Ik was al lang op zoek naar iemand die het beeld wou schetsen van het personeel. Dat hangt inderdaad op een speciale manier aan elkaar, en dat is voor iemand van buiten de gevangenis moeilijk te vatten. Ik zocht iemand die dat op een authentieke manier wou doen, iemand die niet terugviel op een macho-aanpak.”
“Eddy is nu bij wijze van spreken deel gaan uitmaken van ons meubilair. Hij valt niet langer op, en voor een Nederlander met een fototoestel is dat niet zo vanzelfsprekend. Hij stelt zich kwetsbaar op. En we merkten het snel: hij kan juist laten zien hoe het er hier dagelijks aan toegaat.”
“De bedoeling was aanvankelijk dat zijn foto’s zouden dienen voor een fotoboek, dat we met eindejaar aan ons personeel konden schenken. Op een bepaald moment was er een kans dat hij samen met een andere fotograaf een dubbeltentoonstelling kreeg in het Antwerpse justitiepaleis. Toen die andere fotograaf afhaakte, werd het plots een groot project.”
Mensen uit Merksplas
Eddy: “Dat werd ons kindje, hé Serge. Maar ik heb toen enorm veel steun gehad van het gevangenispersoneel: van de mensen van de garage voor het vervoer, de technische dienst, de mensen van de gevangenis van Hoogstraten die het boek drukten, … het plaatje klopte op het laatst perfect.”
Serge: “Na die expo in Antwerpen heb ik contacten gelegd met de gemeente. Er staan op Eddy’s foto’s ontzettend veel mensen uit Merksplas. Sommigen bezochten de expo in Antwerpen, maar lang niet allemaal. De gemeente wou daar graag op inhaken en het werk van Eddy ook hier tonen. We hadden dus een grote zaal nodig, want de expopanelen zijn immens. De Kapel was er ideaal voor.”
Beantwoordde de realiteit aan hetgeen je hier verwachtte, Eddy?
“Ik heb de mensen hier leren kennen. Aanvankelijk was ik hier wat de vreemde eend in de bijt, maar er was ook veel bereidwilligheid. Wat me hielp, was dat de directie van in het begin duidelijk maakte wat kon of niet. Het personeel kon mee bepalen wat getoond kon worden.”
“Maar het blijft natuurlijk altijd wat moeilijk. Ik vind dat de mensen hier veel moeten doen. Het personeel moet constant attent zijn, en dat vergt veel energie. Dat wordt door de buitenwereld soms onderschat.”
Serge: “De foto hierboven is iconisch voor de expo: dat typisch, wat afwerend gebaar was er vaak toen Eddy bij ons begon. Gaandeweg is dat verdwenen. In de expo vind je soms heel kwetsbare foto’s.”
Eddy: “Sommige bezoekers schrikken soms van die kwetsbaarheid. Maar ik toon gewoon de realiteit, die voor mij intussen zo gewoon geworden is. Mensen uit de gevangenis vinden ze ook erg herkenbaar.”
Serge: “Dat was net onze bedoeling: het leven laten zien zoals het is. Je krijgt een oprecht beeld. Onze mensen wilden zich niet wegsteken; daarom herkennen ze zich er zo goed in. Ze schreven zelfs teksten en poëzie bij de foto’s van de expo. Dat hadden we nooit verwacht.”
Is het project nu afgerond?
Eddy: “Er zijn maar enkele dingen in mijn leven belangrijk: mijn familie, mijn vrienden, mijn hond Spicy en fotografie. Vroeger reisde ik de wereld rond, maar ik maakte gelukkig de goede keuze om dichterbij te blijven en me toe te leggen op fotografie. Het menselijke is me veel waard, en dat zoek ik in de fotografie.”
“Of het project nu afgerond is? Corona zorgde ervoor dat het ergens noodgedwongen stopte. Maar goed ook, want anders was het gigantisch geworden en was het me misschien boven het hoofd gegroeid. Om eerlijk te zijn: daarstraks hebben we nog wat wilde plannen gesmeed, hé Serge, maar het is nog wat te vroeg om daar dieper op in te gaan.”
Praktisch
Expo ‘Corona in detentie’
Kapel Merksplas-Kolonie, Kapelstraat 8
Gratis.
Open van 13 tot 17 uur op
- donderdag 23 december
- van maandag 27 tot donderdag 30 december
- van maandag 3 januari tot maandag 10 januari, en op
- woensdag 12 januari.
Geïnteresseerd in het fotoalbum?
Bestel het op de expo of via dld.kempen.cellmadeadmin@just.fgov.be en specificeer de gewenste editie:
• standaardeditie: 20 euro
• luxe-editie (beperkt tot 50 gesigneerde exemplaren): 40 euro.
De opbrengst gaat integraal naar Cellmade. Dat is een dienst die nationaal gevangenisarbeid binnen het gevangeniswezen organiseert. CELLMADE verwijst letterlijk naar ‘werk gemaakt in de gevangenis’, maar ook naar ‘celmaat’ en ‘de gevangenis als partner voor uw bedrijf’. De opbrengsten binnen CELLMADE stromen terug naar welzijnsprojecten, infrastructurele verbeteringen, sportaccommodaties, telefonie op cel en de organisatie van diverse beroepsopleidingen voor gedetineerden.
