In het weekend van 10 en 17 mei kan je aan de Molenzijde de Retrospectieve Annemie Van Breda komen bezoeken. Het is een terugblik op het uiteenlopende teken- en schilderwerk van Annemie, die vier jaar geleden overleed. Mil Noyens, haar man, en Nicol’Andrea stelden de tentoonstelling samen.
Er rest hen nog een week vóór de opening, “maar we zitten op schema”, stelt Nicol ons gerust. “We moeten nog 10% van het werk doen.”
Nicol leerde Annemie en Mil kennen via haar schoonbroer, zij het wat op afstand. Een jaar na Annemies begrafenis, polste Nicol bij Mil of hij eventueel een tentoonstelling met het werk van Annemie een goed idee vond. “Hij had drie jaar nodig om dat te beslissen.”
Intensieve voorbereiding
“Maar onze drie kinderen waren erg enthousiast over het idee”, zegt Mil. “Ik heb haar atelier een hele tijd onaangeroerd gelaten. Nicol heeft foto’s gemaakt van haar schetsen, tekeningen en schilderijen. Gaandeweg zagen we door de grote hoeveelheid werk een aantal terugkerende thema’s: portretten, landschappen, etsen, reizen … We beslisten om de plannen door te zetten.”
Mil: “We zijn aan de opstelling nu al vier maanden bezig. Het is intensief werk: we maken soms dagen van acht uur ’s ochtends tot halfzes ’s avonds. Passe-partouts snijden, het inkaderen van de werken, de juiste plek vinden …
“Het pand (het ‘kasteeltje’ waar vroeger dokter Feyen zijn praktijk had) leent zich uitstekend voor het werk van Annemie. Alles komt er zo goed tot zijn recht. En Nicol kent van haar eerdere foto-expo het gebouw door en door, en weet precies hoe het licht er invalt en speelt met de kamers. Maar toch lig ik er soms wakker van.”
Nicol: “Oh, maar dat heb ik ook. Als ik ’s nachts er weer eens over tob, kom ik hier ronddwalen om te zien of onze aanpak werkt. Ik sta er nu meer en meer van versteld dat alles op zijn plaats valt. En daar was het ons om te doen.”
➽ Hoe stond Annemie eigenlijk in het leven, Mil?
Mil: “Ze is geboren in 1957 in Turnhout, maar ze heeft heel haar jeugd doorgebracht in de Kolonie, in de Eikendreef. Zo leefde ze eigenlijk de hele tijd midden in de natuur. Ze ontwikkelde een sterke band met de seizoenen en het landschap. Als puber volgde ze Sierkunsten in het Heilig Graf. En nadien trok ze onmiddellijk naar de Turnhoutse Academie. Ze deed er grafische kunst: etsen en pentekeningen vooral. Ze heeft nog heel wat ateliers gevolgd, maar ze bleef uiteindelijk trouw aan tekenen en schilderen. Dat werd haar lange leven. Soms werd het wat te druk met de kinderen, en dan gingen er enkele jaren overheen voor ze terug naar de academie ging. Maar daardoor schilderde en tekende ze niet minder. Ik verbaas me nog altijd over het vele werk dat ze naliet.”
Nicol: “Ik herken die grote drang om iets te maken: ik heb dat met mijn foto’s ook, maar zij had dat met haar schetsboekjes.”
Schetsen om het leven vast te leggen
Mil: “Die boekjes waren haar fototoestel. We gingen geregeld op reis, en aan de hand van haar schetsboeken kunnen de kinderen en ik die moeiteloos reconstrueren. Maar ook als ze thuis was, nam ze haar fiets en ging ze op pad met een grote kaft en wat tekengerei, om uiteindelijk in het gras, met haar rug tegen een boom, schetsen te gaan maken. Ze kon ook geen vierkante centimeter blanco papier zien. Die moest opgevuld worden met tekeningen. We vonden nog resten inpakpapier die ze gebruikte om te schetsen.”
Nicol: “Soms hebben we ook geen passe-partouts gebruikt, om de authenticiteit van haar werk te laten zien.”
➽ Vond je tussen haar werk nog verborgen schatten?
Nicol: “Wat mij verraste, waren toch vooral de hoeveelheid portretten die ze maakte. We wisten dat ze er maakte, maar niet in die omvang en met die kenmerkende intensiteit die ze er in legde.”
Mil: “Ik was verbaasd door haar werk in haar grote fardes. Als ze vond dat een werk af was, was het dat ook, en kon ze beginnen aan het volgende.”
Al die herinneringen
“De kamer van Annemie heb ik jaren onberoerd gelaten. Ik kon er niet binnen gaan. Nu ging dat eindelijk wel. Het was vaak moeilijk, maar het voelde goed aan. Het was ook confronterend: als ik een doos opende, vergat ik de tijd. Een uur later ben je er nog mee bezig. Er begint altijd een film met de vele herinneringen aan vroeger. Annemie had ook de gewoonte om korte krabbels bij haar werk te maken, notities over de kleine zaken die ze meemaakte. Nee, het was voor mij niet altijd gemakkelijk.”
➽ Toen jullie reclame voor de expo maakten op Facebook, kwamen er onmiddellijk veel likes …
Mil: “Ja, ze was echt geliefd. Annemie was een bescheiden persoon, heel zorgzaam, heel lief. Ze heeft altijd bij Klavier gewerkt. Ze ging warm om met alle gasten. Als iemand van hen haar tegenkwam op straat, vloog die haar vaak om de hals. Of als ze problemen hadden, belden ze haar thuis op met hun problemen. Ze leefde voor die gasten.”
“Maar ze kreeg een hersentumor. Bij een biopsie om de ernst daarvan te bepalen, liep het fout. Ze kreeg een hersenbloeding, en die zorgde ervoor dat de rechterkant van haar lichaam verlamd werd. Het is wat onvoorstelbaar als je het vertelt, maar ze leerde het zichzelf aan om met haar linkerhand te tekenen en te schilderen. Haar drang om te scheppen was zo groot dat het haar na een tijd ook wonderwel lukte.”
Waarom teken ik…? Om te herinneren of om te vergeten? Annemie Van Breda in een van haar schetsboeken, enkele maanden voor haar dood
“Ze leefde altijd kerngezond, qua voedsel bijvoorbeeld. Dat maakt alles nog veel schrijnender.”
“Vroeger gingen we vaak naar expo’s. Vaak met de Academie. Terwijl de andere mensen nadien in het café zaten bij te praten, deden wij samen nog een tweede toer door de expo. En nog een derde. Ze was gepassioneerd door kunst.”
“Annemie hield heel erg van het werk van de Canadese Emily Carr. Die werkte – net als haar – veel in de natuur. We bezochten er in Canada verschillende tentoonstellingen van, o.a. in Whistler en Vancouver. Ze hadden ook dezelfde interesse in het werk van indigenous people en de First Nations.
➽ Was het dorp voor haar de plek waar ze thuishoorde?
Mil: “Ja, ze leek hier heel gelukkig en ze had hier veel vrienden. Ze nam vroeger ook deel aan de WAK-tentoonstellingen. Of ze maakte een reeks tekeningen die een tijdlang in De Nieuwe Spetser verschenen. En ze genoot ook van de natuur. Toen ze na haar hersenbloeding weer wat beter was, ging ze bijvoorbeeld met haar collega’s van de Academie in het Carons Hofke werken. Daar hangen nog enkele werken van op de expo.”
“Ze kon niet stoppen met tekenen, tot ze moest stoppen. Na het verdict van haar hersentumor, heeft ze nog twee jaar en drie maanden geleefd. Ze was heel bewust van wat er met haar gebeurde en ging gebeuren. We dachten nog even terug naar Canada te gaan, naar onze dochter die daar woont, maar dat lukte niet meer. Tot in haar laatste dagen was ze heel helder.
➽ Hoe kijken jullie naar de twee weekends die er aan komen?
Mil: “Die zullen intens zijn. Er zullen veel mensen komen die haar kenden, en die waarschijnlijk veel herinneringen zullen oprakelen. Dat is goed, maar het rijt misschien ook wat geheelde wonden open. Tijdens Annemies leven wou ze nooit met haar werk echt naar buiten komen, en nu is het zover. We denken dat ze trots zou zijn op het resultaat.”
Praktisch
Retrospectieve Annemie Van Breda
za-zo 10 en 11 mei,
en za-zo 17 en 18 mei,
telkens van 10 tot 17 u.
Molenzijde 12, Merksplas. Aan het rondpunt met Leest is er evt. parkeergelegenheid.
