Menswaardige leefomstandigheden in gevangenis van Merksplas kunnen niet langer wachten
De detentieomstandigheden zijn in België niet in alle gevangenissen gelijk. De inrichting in Merksplas hinkt achterop op vlak van infrastructuur die niet aangepast is aan de kwetsbare populatie die er verblijft.
De gevangenis van Merksplas is niet alleen een symbool van veroudering, maar ook een pijnlijke herinnering aan het falen van ons systeem om te zorgen voor een humane behandeling van personen in detentie. Ondanks een bezoek in februari van prominente vertegenwoordigers, waaronder leden van het kabinet van de Minister van Justitie, de provinciegouverneur en de burgemeester, blijft de broodnodige verandering uit.
Een urgent probleem
De strafinrichting van Merksplas huisvest niet alleen gedetineerden, maar ook geïnterneerden – een uiterst kwetsbare groep die zorg nodig heeft, geen celstraf. Deze praktijk is al jarenlang in strijd met de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Infrastructuur die meer dan 200 jaar oud is, cellen zonder hedendaags basiscomfort, een tekort aan personeel en gespecialiseerde zorg maken het leven in Merksplas mensonwaardig. Binnen deze realiteit roeit de inrichting met de riemen die ze heeft en verdwijnen goedbedoelde inspanningen van directie en personeel als sneeuw voor de zon.
De recente 24u staking van 11 op 12 november, waarbij bijna alle cipiers het werk neerlegden omwille van agressie-incidenten, benadrukt hoe fragiel en explosief de situatie is. Deze staking zorgt voor een zeer triest record: slechts 2 werkwilligen kwamen opdagen voor 426 bewoners. 54 politieagenten zonder kennis en ervaring op de werkvloer moesten inspringen. Er moet geen tekening bij gemaakt worden: het ontnemen van douchemomenten, werk, bezoek, videobellen, sport, lessen en andere activiteiten is een groot risico. Dankzij de inspanningen van directie, het keuken- en zorgpersoneel en andere ondersteunende diensten verliep de dag zonder noemenswaardige problemen en was er nergens sprake van een gespannen sfeer.
De gevolgen van stilstand
Het gebrek aan structurele actie straft iedereen: de gedetineerden en geïnterneerden die onder mensonwaardige omstandigheden leven, het personeel dat onderbemand dagelijks met onmogelijke uitdagingen worstelt, en onze samenleving die faalt in haar verantwoordelijkheid voor een humane behandeling. Bezuinigingen of uitstel brengen niet alleen schade toe aan individuen, maar ondermijnen ook de fundamenten van rechtvaardigheid en mensenrechten waarop ons systeem zou moeten steunen.
De tijd van beloftes is voorbij
De Commissie van Toezicht heeft keer op keer haar bereidheid uitgesproken om samen te werken aan structurele oplossingen. We hebben concrete aanbevelingen gedaan en constructieve gesprekken gevoerd. Maar woorden zonder daden zijn betekenisloos. Het bezoek in februari had een beginpunt moeten zijn, geen eindpunt. Toch zien we te weinig veranderen.
Wat moet er gebeuren?
We vragen opnieuw om:
- In afwachting van de geplande renovatie budgetten vrij te maken voor herstellingen en verbeteringen van de infrastructuur. Dit kan, zowel voor de bewoners als voor het personeel, de leef- en werkomstandigheden vandaag al verbeteren.
- Gezien de kwetsbare profielen in de strafinrichting is uitbreiding van het zorgpersoneel opnieuw aan de orde. Specifieke profielen vragen ook strikte beveiligingsmaatregelen en meer bewakend personeel.
- Garantiemaatregelen voor minimale dienstverlening, ook voor stakingen van minder van 48 uur, zodat de basisrechten van alle gedetineerden en geïnterneerden worden beschermd.
Een gedeelde verantwoordelijkheid
Het is gemakkelijk om gevangenissen te zien als afgesloten werelden, maar ze weerspiegelen de staat van onze samenleving. Menswaardige leefomstandigheden zijn geen gunst, maar een recht. Het is aan ons allemaal – beleidsmakers, toezichthouders en burgers – om te eisen dat onze gevangenissen veilige en humane plaatsen worden.
Wij blijven ons inzetten voor verandering, maar we kunnen dit niet alleen. Het is tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt. De menswaardigheid in Merksplas kan niet langer wachten.
