Zuhal Demir in gesprek met boeren

Er is al veel inkt gevloeid over het stikstofakkoord. Ook onze Merksplasse boeren laten van zich horen op sociale media en daarbuiten. Maandag 13 juni organiseerde het Algemeen Boerensyndicaat een informatievergadering in Merksplas. Na een inleiding ging minister Demir in gesprek met alle aanwezigen.

Schadelijk stikstof

Voor een gedetailleerde uiteenzetting van chemische elementen en effecten op de natuur, het milieu en onze gezondheid verwijzen we jullie graag naar onze collega’s van vrt nws. Héél kort samengevat zorgt stikstof voor een verminderde biodiversiteit en gezondheidsproblemen. Geen purp’ren hei meer in de stille Kempen, en meer hart- en vaatziekten.

Om aan de Europese norm te kunnen voldoen, werkt de Vlaamse regering al sinds 2014 aan een Programmatische Aanpak Stikstof (PAS); het zogenaamde stikstofakkoord. In afwachting van dit PAS had toenmalig minister van Leefmilieu Joke Schauvliege een voorlopige regeling uitgewerkt. Die regeling vond de Raad voor Vergunningsbetwistingen echter onwettig. Ze is namelijk in overtreding met de Europese richtlijn. Onder andere Nick Verstraelen en Daisy Nuyts zagen zo hun toekomstplannen in rook opgaan.

Juridisch probleem

Minister van Omgeving, Zuhal Demir, mocht maandagavond de spits afbijten. “In 2002 kleurde de toenmalige Vlaamse regering Dewaele de habitat-kaart in. Twee jaar later keurde Europa die goed. Elke discussie over het nut en de correctheid van de kaart en een eventuele aanpassing ervan is dan ook zinloos. Pas in 2015 schoot de Vlaamse regering écht in gang. Toen kwam er een voorlopig kader , dat zelfs nog versoepeld werd voor de landbouw! En iedereen wist op dat ogenblik al dat dit voor problemen gingen zorgen.”

De stikstofuitstoot moet in onze regio drastisch naar beneden. Het alternatief is nog erger en kan leiden tot een vergunningenstop voor iedereen, zoals in Nederland al is gebeurd. Zuhal Demir

Die problemen kwamen er in februari 2021 met het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Demir: “En dan kan je je ogen wel sluiten, maar je kan het arrest niet wegtoveren. Als minister vind ik het mijn taak om de plannen die destijds zijn ondertekend en aan Europa zijn voorgelegd, na te komen. Als we nu niets doen, leidt dit tot extra arresten die nog strenger zullen zijn. Er lopen momenteel nog enkele rechtszaken. Uiteindelijk zal dit dan onherroepelijk leiden tot een vergunningenstop zoals in Nederland.”

Eensgezind

Lieven De Stoppeleire trad Minister Demir in haar standpunt bij. Hij volgt dit akkoord voor het Algemeen Boerensyndicaat al op sinds 2009. “Toen het arrest viel, heb ik het bestuur onmiddellijk gezegd dat dit een zware beslissing is met verregaande gevolgen. Ook wij hebben hiervoor gewaarschuwd dat dit ging gebeuren. De voorbije jaren had er echter niemand de politieke moed om de problemen écht aan te pakken. En toen de kaart opgemaakt werd, besefte men wellicht onvoldoende de impact ervan. Maar ondertussen is die juridische uitspraak er wel. De doelstellingen liggen er en we moeten werken binnen het wettelijk kader.”

Aanpassingen noodzakelijk

De boeren verwachten van het Boerensyndicaat dat we frontaal in de aanval gaan. We kunnen in dit dossier, door het juridisch arrest, die rol niet waarmaken. Dat wordt ons niet altijd in dank afgenomen. Lieven De Stoppeleire, ABS

Het Boerensyndicaat vindt wél dat er nog aanpassingen moeten gebeuren aan het PAS. Over het stikstofakkoord loopt momenteel een openbaar onderzoek. Elke burger kan nog tot en met 17 juni een reactie indienen bij de gemeente. De Stoppeleire: “Wij hopen dat jullie hier massaal gebruik van hebben gemaakt. We hebben het gevoel dat men voor het Turnhouts Vennengebied disproportionele maatregelen voorstelt. Al jullie ideeën en input zijn belangrijk om tot een goed en gedragen akkoord te komen.”

Het Boerensyndicaat en de minister geloven beide in het werk van intendant Piet Vanthemsche. Hij is aangesteld om het maatwerk in het Turnhouts vennengebied in overleg met de lokale landbouwers uit te werken.

Demir: “Over het Turnhouts Vennengebied is binnen de Vlaamse regering lang gediscussieerd. Ofwel bepaalden wij op basis van cijfergegevens welke bedrijven er moesten sluiten. Ofwel stelden we een intendant aan om het gesprek aan te gaan. Ik zie Piet regelmatig en heb vertrouwen in hem. Hij maakt ineens de oefening tegen 2045, hij kijkt verder dan 2030. Hij moet nu de ruimte krijgen om zijn werk grondig te doen.”

Frustraties kwijt

De eisen die het Boerensyndicaat nog heeft vóór het stikstofakkoord goedgekeurd kan worden, stroken met de verzuchtingen van de aanwezige landbouwers. Dezelfde vragen en opmerkingen kwamen steevast naar boven tijdens het debat.

Eerst moesten enkele landbouwers hun frustraties nog van zich af schudden: “Hier is helemaal geen probleem! De problemen zijn er maar pas gekomen sinds u aan de macht bent.” Vragen aan de minister of ze ’s nachts nog wel kan slapen, voegden inhoudelijk ook niet onmiddellijk iets toe aan het debat. Ook buiten het gemeenschapscentrum lieten de boeren ondertussen van zich horen.

Foto’s: Kristof Van Accom

In gesprek met de landbouwers

De rest van het vragenuur verliep al bij al vrij sereen. De landbouwers uitten hun bezorgdheden. Zowel het Boerensyndicaat als minister Demir en haar medewerker, Jelle Van den Berghe, beloofden alle vragen en opmerkingen mee te nemen in het verdere debat. Dat debat zal ook nog na het openbaar onderzoek verderlopen.

In de varkenshouderij daalt het ammoniakgehalte al jaren aan een stuk. We zijn de beste leerlingen van de klas en worden nu gestraft. We worden verplicht nog verder te saneren, bovendien op stalniveau. Waarom wordt niet naar de sector in zijn geheel gekeken? Waarom wordt de emissie berekend op stalniveau?

Demir: “De verplichting om emissiearme stallen – de zogenaamde AEA-stallen – te bouwen, is er al sinds 2004! We passen die verplichting nu gewoon toe. We vragen aan alle landbouwers om te investeren in de technieken die moeten leiden tot een ammoniakreductie.”

Van den Berghe: “Het PAS is opgebouwd op basis van wat we weten: waar gaan welke reducties gebeuren. En deze metingen gebeuren op stalniveau. Varkenshouders die AEA-technieken toepassen, zullen we niet vragen nogmaals 60% uitstoot te reduceren. Maar wie nog geen AEA-stallen heeft staan, moet nu ofwel investeren in deze nieuwe technieken ofwel zijn veestapel reduceren. De industrie krijgt gelijkaardige eisen voorgeschoteld bij vergunningsaanvragen en heeft slechts vier jaar de tijd om deze zaken te realiseren. De landbouw krijgt tot 2030 de tijd om deze norm te halen. Bovendien is het eigenlijk al een verplichting sinds 2004.”

Demir: “Door het borgingssysteem gaan we de reductie van de emissie ook kunnen monitoren. Dit geeft ons de ruimte om bij te sturen wanneer de normen gehaald zijn. Mogelijk kan het vergunningskader dan versoepelen.

De norm van 0,5% die gehanteerd wordt om in aanmerking te komen voor de warme sanering is niet correct. Als je hieronder zit en dus een beperkte emissie realiseert, dan heb je geen keuze. Je wordt dan sowieso verplicht nog verder te investeren.

Hendrik Vandamme, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat: “Wij scharen ons helemaal achter deze bemerking en hebben dit ook al doorgegeven. De socio-economische gevolgen zijn groot en moeten nog beter bestudeerd worden. Bovendien besteedt de politiek in onze ogen ook te weinig aandacht aan de natuurlijke uitstroom door pensioneringen. Die houdt daar helemaal geen rekening mee. Dit moet je ook in kaart brengen om zo jonge landbouwers perspectief te kunnen bieden.”

Demir: “Ik begrijp de vraag, we zijn hier al vaker op gewezen. Je hebt daar een punt. We nemen dit zeker mee in het overleg na afronding van het openbaar onderzoek.”

Benieuwd hoe het borgingssysteem tot aanpassingen gaat leiden. Zo gaan melkveebedrijven in Oost- en West-Vlaanderen hun uitstoot terug mogen verhogen. Wij in Antwerpen gaan de dupe zijn omwille van de habitat.

De Stoppeleire: “Het is niet correct verschillen te zoeken tussen provincies. Alle landbouwers worden getroffen, in alle provincies. Het probleem hier in het Turnhouts Vennengebied is geconcentreerd door de natuurtypes. Deze komen echter in heel Vlaanderen voor.”

Vandamme: “De duinen in West-Vlaanderen zijn van dezelfde zandgrond als hier in de Kempen. Daar worden zelfs kleine bedrijven met sluiting bedreigd. Natuurlijk is er maatwerk nodig. Ik geloof sterk in het werk van de intendant. Het worden nog harde noten om te kraken. Jullie mogen er zeker van zijn dat wij, als boerensyndicaat, onze stem zullen laten horen. Daarom organiseerden we ook deze informatievergaderingen, zodat jullie je stem ook kunnen laten horen.”

Landbouw én industrie

Hoe berekenen jullie de uitstoot, welke modellen gebruiken jullie daarvoor? Wij boeren moeten talloze inspanningen leveren, maar tegelijkertijd keur je wel goed dat Ineos gaat uitbreiden in de haven van Antwerpen. Is dat dan eerlijk?

Demir: “Wij vragen aan iedereen, landbouw én industrie, om de best beschikbare technieken voor emissiereductie te gebruiken. Zelfs wanneer deze technieken niet rendabel zijn! Ook Ineos is hiertoe verplicht. Jonge landbouwers krijgen trouwens subsidies. Jullie kunnen vragen om 100% gesubsidieerd te worden, maar dat kan niet. Europa laat dit niet toe omdat het dan om staatshulp gaat en geen subsidie. Ik blijf ook werk maken van het PFOS-dossier met 3FM. De vervuiler gaat betalen.”

Van den Berghe: “Wat de haven betreft; deze zorgt voor een verhoogde uitstoot, ook in landbouwgebied. Deze uitstoot heeft echter, door de ligging van de haven, enkel impact op het natuurgebied van de Kalmthoutse heide. Metingen tonen echter aan dat er geen stijgende impact is. Het klopt dat de NOx (nvdr. stikstofoxide) grotendeels uit de haven afkomstig is, maar die is daar in een dalende lijn. Dat probleem is al aangepakt en die aanpak is ook goedgekeurd door de Europese Commissie. Wat Ineos betreft, zit dat bedrijf met 0,43% duidelijk onder de gevraagde norm. Al hun processchema’s zijn grondig bestudeerd door ingenieurs voor ze een vergunning toegekend kregen. Dat wordt allemaal in detail berekend en nageteld.”

Twee jaar geleden ontving ik een nieuwe omgevingsvergunning. Ik heb investeringen gedaan en nu blijk ik ineens in een rode zone te zitten. Wie gaat mij betalen?

Vandamme: “Dat toont aan hoe jammer het is dat de politiek zo lang niets gedaan heeft. Nu hangen we vast aan een juridisch kader. We willen een scenario vermijden waarbij vergunningen terug ingetrokken zullen worden.”

Demir: “Ik snap u volledig. Twee jaar terug deed je exact wat men van jou verwachtte en nu dit. Daarom dat ik de dossiers die twee jaar geleden bij mij in beroep werden aangekaart, altijd heel voorzichtig heb behandeld. Dat werd mij niet in dank afgenomen, maar we wisten dat er problemen gingen komen.”

Gezonde bedrijven bedreigd

Op het laatst van de avond las Rens nog een korte brief voor: “Mevrouw de minister, mag ik later alsjeblief ook nog boer worden?” De brief werd voorgelezen door zijn mama, die extra toelichting gaf: “Ik ben de vierde generatie aan het hoofd van ons landbouwbedrijf. In december 2020 ontvingen we een nieuwe omgevingsvergunning. De afgelopen decennia hebben we drie miljoen euro geïnvesteerd. En nu dreigt ook voor ons de sluiting. We hebben nochtans een goede score. Je bedreigt dus ook gezonde, duurzame boerderijen o.a. door de nulbemesting. Deze doet ons de das om omdat onze weilanden in een verkeerde zone valt.”

Van den Berghe: “In het Turnhouts Vennengebied zullen er geen extra verplichtingen opgelegd worden aangaande de nulbemesting. Dit is zo ook doorgegeven aan Piet Vanthemsche. Enige uitzondering hierop is wanneer ecohydrologische studies aantonen dat het nodig is.”

Demir: “Dit pakt mij ook. Ik doe dit niet voor mijn plezier. Maar als minister van Omgeving moet ik mij nu eenmaal houden aan het juridisch kader. Ik wil mijn plicht doen en doe dit ook om de vijfde generatie een toekomst te kunnen bieden.”